21 grudnia 2024 Imieniny: Jan, Honorata, Tomasz
AR-rezonans - Taboryski
RETORYKA
SKRYPT ZAJĘĆ Z ORTOFONII
Całość aparatu służącego człowiekowi do wytwarzania dźwięków mowy składa się z trzech narządów: oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego. Jakość mowy zależy od sprawności każdego z nich, a także od ich koordynacji. Dlatego też należy stosować się do zasad higieny pracy głosem a narządy mowy trzeba tak ćwiczyć, jak pianiści ćwiczą sprawność palców. Ćwiczenia oddechowe i fonacyjne należy samodzielnie wykonywać zachowując największą ostrożność. Skoro tylko odczujesz choćby niewielkie znużenie, zawroty głowy albo w gardle chrypkę – przerwij je i odpocznij. Gdyby stan ten powtarzał się zbyt często – skonsultuj się z nauczycielem retoryki lub lekarzem logopedą.
ĆWICZENIA FONACYJNE
Wprowadzenie do mówienia rezonansem
Przemiana cząstek wydychanego powietrza na efekt dźwiękowo-akustyczny stwarza głos – zjawisko będące rezultatem oporu stawianego powietrzu, które wydychamy. Opór stawiają struny głosowe (wiązadła, fałdy). Przy wszystkich ćwiczeniach powietrze wdychaj nosem, a wydychaj ustami.
I. Wydychaj głośno powietrze emitując dźwięk zbliżony do h. Po kilkudniowym powtarzaniu ćwiczenia zamień dźwięk h na a. Zwracaj przy tym uwagę, by:
1) płynące powietrze drgało wszystkimi cząsteczkami, tj. by istotnie przerabiało się na dźwięk samogłoskowy,
2) uzyskując pełnię dźwięku – słowem, by fonacja nie odbywała się w gardle, lecz jak najbardziej na przodzie aparatu mówionego, na podniebieniu – aktorzy i śpiewacy mówią roboczo „na masce” – i na wargach. „Na masce”, gdyż maski greckich aktorów opierały się m.in. na kościach policzkowych i pod wpływem głosek wprawionych w drganie zamieniały się w swego rodzaju pudła rezonansowe, dodatkowo wzmacniając wypowiadane, śpiewane słowa.
II. Mocno zamknąwszy usta, wetchnij powietrze nosem i wydychając przetwarzaj je na dźwięk, a więc mrucz – z początku słabo, potem głośniej, bacząc, by to dźwięczne mruczenie tworzyło się „na masce”.
1) Po dwóch – trzech tygodniach prowadź powietrze na zęby i wargi, które powoli rozwieraj, pilnując by głos dźwięczał jakby na nich.
2) Po dwóch następnych tygodniach tego ćwiczenia przemieniaj mruczenie stopniowo w głoskę a. Wzgłaśniaj ją i ściszaj i znów wzgłaśniaj.
3) Po jakimś czasie ćwicz w ten sposób i inne samogłoski w kolejności a-e-i-o-u-y. To proste ćwiczenie, często uważnie uprawiane, przyniesie po pewnym czasie dobre rezultaty w sprawności, którą nazywamy emisją głosu.
III. Należy wziąć wdech i dołączać do głoski m kolejne samogłoski a-e-i-o-u-y.
mmma, mmme, mmmi, mmmo, mmmu, mmmy
IV. Należy wziąć wdech i rozchyliwszy nieco wargi wydychać powietrze głośno. Tym dźwiękiem mocno uderzaj w górę – w kierunku jamy nosowej, tzn. wypychając głos na „maskę”. Wykonaj to parę razy i nie odczekując szybko powtarzaj słowo unamuno oraz przebijaj się ku „masce” – i ku wargom! – wielokrotnie i w szybkim tempie mówionym mammamia. Łącznie zatem ten zestaw ćwiczebny brzmi tak:
unamuno unamuno unamuno mammamia mammamia mammamia mammamia
powtarzając całość we wzmożonym tempie.
V. Należy wziąć wdech i wypowiedzieć na rezonansie trzy-czterowyrazowe zdanie, w którym pierwszy wyraz zaczyna się na głoskę m, np. Mam dziś dobry humor.
VI. Należy wziąć wdech i wypowiedzieć na rezonansie któreś z dowolnych zdań z zestawów słów ćwiczeń dykcyjnych z dalszej części skryptu. Należy rozpoczynać od tych łatwiejszych dla mówiącego.
Opracowanie: Janusz Mirczewski, Włodzimierz Taboryski
Bibliografia:
A. Bolejko, Uczymy się ojczystej mowy. Białystok 1994; A. Cegieła, A. Markowski, Z polszczyzną za pan brat. Warszawa 1982; M. Kotlarczyk, Sztuka żywego słowa. Rzym, 1975; J. Kram, Zarys kultury żywego słowa. Warszawa 1981; M. Mikuta, Kultura żywego słowa. Warszawa 1963; I. Styczek, Logopedia. Warszawa, 1980; Z. i H. Szletyńscy, Prawidłowe mówienie. Warszawa 1975; W. Taboryski, ABC teatru przy kawie. Warszawa 1987; B. Wierzchowska, Wymowa polska. Warszawa 1982.