23 kwietnia 2024 Imieniny: Jerzy, Wojciech
AR - higiena - Taboryski
RETORYKA
SKRYPT ZAJĘĆ Z ORTOFONII
Całość aparatu służącego człowiekowi do wytwarzania dźwięków mowy składa się z trzech narządów: oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego. Jakość mowy zależy od sprawności każdego z nich, a także od ich koordynacji. Dlatego też należy stosować się do zasad higieny pracy głosem a narządy mowy trzeba tak ćwiczyć, jak pianiści ćwiczą sprawność palców. Ćwiczenia oddechowe i fonacyjne należy samodzielnie wykonywać zachowując największą ostrożność. Skoro tylko odczujesz choćby niewielkie znużenie, zawroty głowy albo w gardle chrypkę – przerwij je i odpocznij. Gdyby stan ten powtarzał się zbyt często – skonsultuj się z nauczycielem retoryki lub lekarzem logopedą.
Zasady higieny pracy głosem.
1. Niewskazane jest, m.in.:
a. długotrwała praca głosem np. 6-7 godzin jednego dnia,
b. głośne mówienie w okresie przeziębienia,
c. palenie papierosów a zwłaszcza bezpośrednio przed i po wystąpieniu publicznym,
d. picie alkoholu czy bardzo słodkich napojów, jedzenie słodyczy bezpośrednio przed wystąpieniem publicznym,
e. żucie gumy oraz jedzenie w trakcie mówienia,
f. mówienie nienaturalnie wysokim lub niskim głosem,
g. wydawanie nadmiernych i niekontrolowanych okrzyków,
h. zbyt głośne mówienie i śpiew bez stosowania techniki rezonansu,
i. głośne mówienie przy niskiej temperaturze,
j. mówienie w zapylonych, zadymionych pomieszczeniach,
k. zaniedbywanie zdrowia i higieny narządów artykulacji: jamy ustnej, gardłowej i nosowej,
l. używanie źle dobranych sztucznych zębów czy szczęk.
2. Zaleca się, m.in.:
a. codzienne, najlepiej po przebudzeniu się i przed jedzeniem, wykonać zestaw ćwiczeń ortofonicznych: oddechowych, emisyjnych, artykulacyjno-dykcyjnych (np. te polecone na końcu skryptu),
b. poznać wydolność fizjologiczną własnego głosu i jego możliwości poprzez obserwacje, wsłuchiwanie się w siebie i własne odczucia w czasie ćwiczeń i wystąpień publicznych,
c. sprawdzić (nawet u foniatry) naturalne cechy swojego głosu,
d. w czasie wykładu, lekcji stosować przerywniki w pracy głosem wykorzystując: polecenia na piśmie (niech ktoś inny je przeczyta), prezentacje multimedialne, nagrania audiowizualne a także inicjując dyskusję, pracę z tekstem, pracę w grupach, prowadzenie zajęć przez asystenta itp.
e. używać nagłośnienia w czasie imprez z udziałem już kilkudziesięciu osób, nauczyć się korzystania z mikrofonu,
f. w czasie oprowadzania wycieczek, na zawodach sportowych korzystać z aparatu głośno mówiącego czy megafonu,
g. wyłączać muzykę, telewizor, radio kiedy mamy rozmawiać,
h. jeżeli musimy popić, to niegazowaną wodą o pokojowej temperaturze,
i. wietrzyć pomieszczenia, w których mamy głośno mówić,
j. milczeć po dłuższej pracy głosem – jest to bardzo ważny czynnik leczniczy a także sposób naturalnej regeneracji i odpoczynku dla narządów mowy,
k. wyjeżdżać w plener (nawet na parę godzin) i realizować różne formy aktywności sportowo-rekreacyjnej.
3. Chorobowe zaburzenia wyrażają się, m.in.:
a. dla głosu – najczęściej chrypką a także częstym odkaszliwaniem, przeziębieniami;
b. dla oddychania – licznymi błędami dykcyjnymi, a z powodu niedotlenienia, zawrotami czy bólem głowy, sennością czy niepokojem i także przeziębieniami.
4. Zaburzeniami ortofonicznymi zajmują się lekarze laryngolodzy i foniatrzy. Jeżeli głos jest twoim narzędziem pracy, to należy go u nich systematycznie kontrolować. Trzeba bezwzględnie wykonywać z przepisanych ćwiczeń, korzystać z inhalacji, wyjazdów do sanatoriów itp.
Opracowanie: Włodzimierz Taboryski
Bibliografia:
A. Bolejko, Uczymy się ojczystej mowy. Białystok 1994; A. Cegieła, A. Markowski, Z polszczyzną za pan brat. Warszawa 1982; M. Kotlarczyk, Sztuka żywego słowa. Rzym, 1975; J. Kram, Zarys kultury żywego słowa. Warszawa 1981; M. Mikuta, Kultura żywego słowa. Warszawa 1963; I. Styczek, Logopedia. Warszawa, 1980; Z. i H. Szletyńscy, Prawidłowe mówienie. Warszawa 1975; W. Taboryski, ABC teatru przy kawie. Warszawa 1987; B. Wierzchowska, Wymowa polska. Warszawa 1982.